Gestoord

16 feb 2022

Sinds de zomer van 2021 is de wereld gelukkig weer een beetje meer open gegaan en zijn de projecten in Oekraïne weer meer los gekomen. Sinds september ontving ik weer Oekraïense delegaties in Nederland, en maakte ik korte (1 week) en lange (4 weken!) trips richting het oosten. Op de architectuur academie in Kharkiv begeleidde ik een groep studenten, online en offline. Samen met Marjo van Schaik was ik ‘architecture-artists’ in resident in Soledar. In diverse steden hield ik lezingen en waren er korte studies en adviezen over publieke ruimte en mobiliteit.

Het werk in Oekraïne bevalt goed, en krijgt een steeds grotere plek in mijn agenda. Een aantal nieuwe projecten ligt op stapel, en in elk geval zijn mijn taken bij de Kharkiv School of Architecture verder uitgebreid. Naast een eerstejaars studio project ben ik ook aangesteld als hoofd van de masteropleiding, die na de zomer van start moet gaan. Flink wat hoge bergen liggen er de komende maanden nog op me te wachten. Maar ze zijn oplosbaar met een fijn team om me heen, en – niet onbelangrijk – we kunnen met een heldere opdracht ongestoord aan de slag!

Tenminste, ongestoord… dat geldt alleen als ik de geo-politici even buiten beschouwing laat… Vervroegd kwam ik deze week terug van weer een aantal afspraken in Kharkiv en Kyiv. Gevlucht voor dreiging. Met een enorm gevoel van onmacht. En een nog groter voornemen om het Oekraïens en Russisch onder de knie te krijgen. Om zo snel mogelijk weer terug te kunnen. Om zowel hier als daar ‘thuis’ te kunnen te werken. En niet te hoeven zwichten voor dreiging. Want een volk dat voor tirannen vlucht….

 

Circulaire dynamiek

Januari 2022

Wat een genot was het, om in de eerste helft van 2021 veel vanuit huis te werken. Ik moet er dagelijks aan denken. Bijvoorbeeld als ik de vloerverwarming onder mijn voeten voel. Of als ik de wind hoor, of eigenlijk niet meer hoor…

Tijdens het coronajaar had ik een bijzonder geluk dat er aan ons kleine oude huisje een flink stuk bijgebouwd werd. Als architect van onze eigen circulaire aanbouw zat ik met mijn neus bovenop de bouw, en was de relatie met de aannemer én met het bouwproject totaal anders dan anders. Dit keer niet één keer per twee weken een bouwvergadering met de aannemer of voorman. Maar dagelijks meerdere keren langs diverse bouwvakkers om lopende vragen te bespreken. Nooit eerder was ik als ontwerper zo dicht bij elk detail betrokken.

Dat kwam goed uit, want heel veel details stonden er ook niet op tekening. Door de vrij extreme circulaire ambities was het niet zeker welke materialen precies gebruikt zouden worden, en hoe de detaillering er uit zou komen te zien. Dit resulteerde in een ander bouwproces en rolverdeling. Mijn architectonische kennis en ambitie werd dagelijks gecombineerd met het ambacht van de aannemer.

De bouwers, met Mark Luiken van Groenluik in de hoofdrol, dachten mee over het beperken van zaagverlies, over gebruik van hun eigen stockmateriaal, over innovatieve verbindingen van houten spijkers, over hergebruik van een bijzondere messing-glas partij die ik vond, ze deelden hun netwerk van sloopbedrijven en verkoopadressen van restpartijen. Maken we nu wel of niet een deurpost, of kunnen we alles in de wandafwerking oplossen? Is een kit-rand noodzakelijk (nee), of hebben we een andere techniek voorhanden (ja)? Is schroeven in alle gevallen ook echt het meest circulair en flexibel, of zijn er nog andere technieken? Participatie kreeg via dit project voor mij een extra lading: het delen van expertise tussen architect en bouwers.

Nooit eerder werd ik op zo’n positieve manier uitgedaagd om helemaal in elk detail te duiken, en het leverde een zeer duurzame, comfortabele en prachtige woning op. Hooguit was er soms wat haast tussen twee online vergaderingen door, en was het te leuk om op de bouwplaats. Ach ja, als dat het enige is…

Komend jaar wordt het kleine stukje grond ook weer groen, we kunnen niet wachten. Permacultuur tuinieren op een voormalig stuk boerenerf kent ook zo zijn eigen grond-dynamiek. Maar het gaat de goede kant op, de natuur komt er aan!

Een korte omschrijving van het project vind je hier. Nu dus nog even wat kale kiekjes, maar als het iets begroeider is, dan volgen er mooier en meer.

Space-S wint de World Habitat Silver Award van de Verenigde Naties. 

(English below)

Wat een fantastische beloning voor het project Space-S. Ik stond aan de wieg, en gaf jaren leiding aan de ontwikkeling tot aan realisatie. Weer een prijs! Met de jury (op bezoek afgelopen september) haalden we persoonlijke verhalen op van al die mensen die ik had leren kennen tijdens de ontwikkeling. Het raakte me wat deze plek voor al deze mensen betekende.

Het verhaal van Thursten werd opgetekend door de jury van de Verenigde Naties.

Thursten is 28 jaar oud en woont vanaf het begin op Space-S.

Gediagnosticeerd met autisme, heeft Thursten zijn eerste woonstudio op Space-S gehuurd via Futuris Zorg & Werk, die hem begeleidde bij het proces van het zelfstandig wonen en de eeste stappen in de wereld van werk. Aanvankelijk kende Thursten niemand bij Space-S, maar toen hij zag dat er activiteiten in het buurthuis plaatsvonden, kwam hij in actie. Al snel kwam hij in contact met de andere bewoners en uiteindelijk sloot hij zich aan bij de bewonersvereniging – hij zag de noodzaak in van een vertegenwoordiging van Futuris en besloot zelf de rol op zich te nemen.

Thursten en zijn vriendin huren nu hun eigen appartement bij Space-S. Hij blijft actief in de gemeenschap en helpt met projecten zoals de website voor Space-S.

“Het mooie van Space-S is dat het een mix van mensen is. Het project heeft me de kans gegeven om tussen allerlei soorten mensen te wonen. Dit maakt het makkelijker om uit je schulp te komen en in contact te komen met anderen. Het is veel toegankelijker, de beperkingen zijn hier veel kleiner. Ik ben zelf heel open en kan vrij gemakkelijk praten. Hoewel ik zie dat dit moeilijker kan zijn voor andere mensen, kan het contact ook georganiseerd worden via groepsgesprekken. Als je bijvoorbeeld vraagt om een drilboor te lenen van iemand binnen de groepschat, is er altijd een positieve reactie. Nieuwe bewoners krijgen ook een welkomstpakket, wat geweldig is, want dan weet je met wie je contact moet opnemen als je bepaalde vragen hebt

Space-S lost niet al je problemen op, maar als je hier woont is het veel makkelijker om nieuwe mensen te ontmoeten en in contact te komen met anderen. Je bent niet speciaal, je hoort gewoon bij de groep! Dat is Space-S.”

 

Space-S wins the United Nations World Habitat Silver Award

What a fantastic reward for the Space-S project. I stood at the cradle, and led the development for years until realization. Another award! With the jury (visiting last September) we picked up personal stories from all those people I had met during the development. It touched me what this place meant to all these people.

The story of Thursten was recorded by the United Nations jury:

Thursten is 28 years old and has lived at Space-S from the beginning.
Diagnosed with autism, Thursten rented his first place at Space-S via Futuris Zorg & Werk, who guided him through the process of living on his own and getting into the world of work. At first, Thursten didn’t know anyone at Space-S, but when he saw that there were activities going on in the community centre (the “buurthuis”), he was able to make his first steps. Soon, he was able to get in touch with the other residents and eventually he joined the residents’ association – he saw the need for Futuris to be represented and decided to take on the role himself.

Thursten and his girlfriend now rent their own apartment at Space-S. He continues to be active in the community and helps out with projects such as the website for Space-S.

“The great thing about Space-S is that it’s a mix of people. The project has given me the chance to live amongst all kinds of people. This makes it easier to come out of your shell and get in touch with others. It is much more accessible, the limitations here are much smaller. I myself am very open and I can talk quite easily. Although I see that this can be more difficult for other people, contact can also be organised through the group chat. If you ask to borrow a drill from someone within the group chat, there is always a positive response. New residents also receive a welcome package, which is great because then you know who to contact if you have any particular questions. Space-S doesn’t solve all of your problems, but if you live here it’s much easier to meet new people and to get in touch with others. You’re not special, you’re just one of the group! That’s Space-S.”

Archiprix Eindhoven zonder mensen

Het belang van goed onderwijs, niemand twijfelt er aan. Maar wat is dat: goed onderwijs? Ik werk momenteel aan de vakkenstructuur en studio-opdracht van het tweede semester aan de Academie voor Architectuur in Kharkiv (Oekraïne), en zoek naar de juiste balans. In Eindhoven mocht ik vorige maand als extern jurylid van de voorselectie voor de Archiprix alle topafstudeerders van de TU Eindhoven bespreken. Een mooi moment om te vergelijken.

Vandaag sloot ik aan bij een tussenpresentatie “in Oekraïne” voor een woonproject van volwassen wezen die na hun 18^e, dus na het opgroeien in het weeshuis een gezamenlijke woongroep ontwikkelen. De studenten presenteerden hun bevindingen aan zowel de bewoners als de docenten: een mooie mix van feedback om mee verder te gaan.

In Eindhoven beoordeelde ik de afstudeerprojecten, ook dit jaar weer enkele sterke stedenbouwkundige en architectonische concepten. Maar ik vond geen interviewresultaten of stakeholdergesprekken met eindgebruikers, zoals bewoners of werknemers.

Ik was niet het enige jurylid die dat opviel. Regelmatig stelden we onszelf de vraag: “De ontwerper heeft een gebruikersconcept gemaakt, maar werkt dit wel? Zit de doelgroep hier wel op te wachten?” Een interessant concept over de verdichting van de zeer diverse multiculturele woonbuurt door Georgia Castelli. Prachtige verstilde tekeningen van Marco Sironi voor een zorg-complex voor mensen met zelfmoordgedachten. Twee studentenprojecten die het verdienen om in de schijnwerpers te komen, maar waarbij ook de vraag opkwam: worden we verblind door een krachtige ruimte, zijn we verleid door een sterke conceptuele gedachte? Klopt het wel?

Deze discussie is aparte uitgelicht in het jury-rapport: “The people we build for seem absent in most of the things we do. Why not think more about facilitating processes, about the social aspect of design, about involving real people?”

Er zijn vele grote en kleine referentieprojecten waar we zien hoe veel kansen de invloed van de bewoner, ondernemer, toerist, werknemer of recreant biedt voor de ontwerper. Of het een co-housing project is in Oekraïne, bezoekersonderzoeken in een museum of een pretpark of serious gaming met jongeren over een sportpark. En natuurlijk Space-S met 400 sociale huurwoningen.

Voor ons vak en voor de studenten is het een grote meerwaarde om meer te snappen van het ontwerpen van processen en het integreren van de eindgebruikers in het ontwerpproces. Bij de faculteit Industrial Design is hier meer dan voldoende kennis over, zo zien we jaarlijks bij de afstudeertentoonstelling.

Goed onderwijs: leer de studenten denken in processen, ontwikkel interview-, workshop- en gesprekstechnieken, en verdiep de kennis over besluitvorming, governance en betrokkenheid. Niet als een extra complexiteit, maar als een versnelling, een kwalitatieve meerwaarde én een toets in het ontwerp.

Archiprix Eindhoven without people

No one doubts the importance of good education. But what is good education? At this moment, I am working on the structure and studio assignment of the second semester at the Kharkiv School of Academy (Ukraine), looking for the right balance. In Eindhoven last month, as an external jury member of the pre-selection for the Archiprix, I was able to review all the top graduates of Eindhoven University of Technology. A nice moment to compare.

Today, I joined an interim presentation “in Ukraine” for a residential project of adult orphans who develop a communal living group after the age of 18, i.e. after growing up in the orphanage. The students presented their findings to both residents and teachers: a nice mix of feedback to continue with.

In Eindhoven I assessed the graduation projects, and again this year some strong urban and architectural concepts. But I didn’t find any interview results or stakeholder discussions with end users, such as residents or employees.

I wasn’t the only member of the jury who noticed that. We regularly asked ourselves the question: “The designer has created a user concept, but does it work? Is this what the target group is waiting for? An interesting concept about the densification of the very diverse multicultural residential area by Georgia Castelli. Beautiful tranquil drawings by Marco Sironi for a care complex for people with suicidal thoughts. Two student projects that deserve to be put in the spotlight, but which also raised the question: are we blinded by a powerful space, are we seduced by a strong conceptual thought? Is it really true?

This discussion was highlighted separately in the jury report: “The people we build for seem absent in most of the things we do. Why not think more about facilitating processes, about the social aspect of design, about involving real people?”

There are many large and small reference projects where we see how many opportunities the influence of the resident, entrepreneur, tourist, employee or recreational worker offers to the designer. Whether it is a co-housing project in Ukraine, visitor research in a museum or an amusement park or serious gaming with young people about a sports park. And of course the project Space-S with 400 newly built social housing units.

For our profession and for the students it is a great added value to understand more about designing processes and to integrate the end users in the design process. At the Faculty of Industrial Design there is more than enough knowledge about this, as we see every year at the graduation exhibition.

Good education: teach students to think in terms of processes, develop interview, workshop and discussion techniques, and deepen their knowledge of decision-making, governance and involvement. Not as an extra complexity, but as an acceleration, a qualitative added value and a test in the design.

12N partner van Cirkelstad

Eindelijk vond 12N Urban Matters het begin van de cirkel. 12N is partner geworden van Cirkelstad om bij te dragen aan een sociale circulaire ontwikkeling van de bouwsector. In praktijk waren de lijnen al kort en werd er regelmatig kennis uitgewisseld, maar als partner kan 12N hierin nog meer betekenen, twee kanten op.

De projecten Glaskring, Space-S (beide in Eindhoven) en Berlijnplein (Utrecht) zijn leerzame projecten waar we de andere partners van Cirkelstad graag mee kennis laten maken. Andersom is ook de makkelijk te ontsluiten kennis van Cirkelstad en haar partners zeer welkom. De koplopers op het gebied van circulaire economie zijn binnen handbereik.

De ambitie van 12N is om bij Cirkelstad bij te dragen aan de procesinnovatie en sociale verbinding in de vaak technische wereld van de bouw. En dat natuurlijk om zoveel mogelijk impact te kunnen hebben en de keten steeds sneller te kunnen laten rondcirkelen.

Reizen

Ik mis het reizen niet. Dagelijks in de trein. Nederland door met een laptop op schoot. De koffie en thee die je tóch koopt. Het gebliep bij de poortjes.
Ik mis het reizen wel. Oekraïne. De taal. De talen. De vrienden, bikkelend tegen de stroom in. Met een gedrevenheid die me enorm raakt en inspireert.

Precies een jaar geleden was ik nog te gast bij het International Architecture Architectuur festival CANactions in Kyiv, waar nieuwe ontwikkelingen in binnen- en buitenland gepresenteerd werden. Direct na het festival reed ik naar het oosten van het land waar jongeren bezig waren met de bouw van objecten in de openbare ruimte in het plaatsje Ternova. Dit was het gevolg van een van mijn fast forward design projecten, een nieuwe werkwijze om aanwezige energie ter plekke om te zetten in beelden.

Ik mis Oekraïne. Ik mis de confrontatie tussen de sovjet-cultuur en de internationale vooruitgang, het verlangen naar zowel het verleden als de toekomst. En al het moois dat daar uit voortkomt.

Online moderator

Ik word er steeds bedrevener in. Vergaderingen online. Brainstorms online. Onderhandelingen online. Conferenties online. En gelukkig ook borrels online. Het valt niet altijd mee, de nieuwe manieren van contact maken en houden, maar ik vind het mateloos interessant om te kijken hoe je tegenwoordig ook op afstand een grote groep bij elkaar kan brengen. En of je échte verbindingen kunt aangaan. Kan iedereen mee? Ook mensen op leeftijd of met weinig geld? En kan ik dan hiermee mijn ecologische voetafdruk verkleinen en tóch mijn visie op een grenzeloze wereld overeind houden? Of wordt de wereld op deze manier juist grenzelozer?

Ontregelaar

Met enige regelmaat wordt ik gevraagd om lezingen of workshops te geven voor gemeentes, corporaties of projectontwikkelaars. In november nog, in Apeldoorn. Een cursusdag voor gebiedsontwikkelaars met als thema ‘ontregelen’. De vraag was of ik mensen op scherp wilde zetten, anders wilde laten kijken, over hun eigen schaduw heen kon laten springen. Ja hoor, graag. Natuurlijk is ontregelen alleen maar leuk als je ook mag helpen inregelen, want anders blijft er chaos over.

Vandaag bereidde ik ook een rol als ontregelende moderator voor, voor het Renda-netwerk. Alles mag en kan gezegd worden. Ook die grote olifant die nogal eens in de weg staat… Aanpakken en bespreekbaar maken. Om werkelijk de toekomst van de organisatie met elkaar onder de loep te nemen.

Circular waste building

Tof om tussen de circulaire pioniers in de line up van Waste Build Festival 2019 te staan. Over participatie van bewoners bij circulaire sociale woningbouw in het project Glaskring. Met als slotvraag ‘Wie bezit wat?’.

De participatie-insteek was een schot in de roos voor verdere verdieping van het circulaire thema. Een mooie aanvulling op de vele technische benaderingen en nieuwe verdienmodellen die worden gepresenteerd. En wat ik het mooiste vond: ik ervoer tijdens dit festival een oprechte nieuwsgierigheid naar elkaars ontwikkelingen en ideeën. Meedenken en feedback geven zonder kritiek vanuit de open source mentaliteit.

Meer informatie? Zie: https://www.wastebuild.com/
Terugluisteren kan eventueel hier: https://www.youtube.com/watch?v=lLX3x22Cngs