Wie heeft nu nog de regie over de regio?

De regio. Dat was het thema dat ik bedacht voor een stadsgesprek voor Architectuurcentrum Eindhoven en ik realiseerde me dat ik niet zoveel van de regio weet. Ik kwam tot de conclusie dat ik er voornamelijk vragen over had.
Waarom hoor ik nooit iets over het nieuwe MRE? Wie werkt daar? Hoe ziet de formele en informele lijn van een gemeente naar de buurgemeentes eruit? Kan dat wel, praktisch met tien tot twintig gemeentes in de directe omgeving? En zo nog vele vragen.

Inmiddels ben ik verder. Ik heb me in het onderwerp verdiept, en de avond in het Architectuurcentrum werd door 90 mensen bezocht. Een avond waarin drie mensen die echt iets weten over de regio, een lezing gaven en deelnamen aan de discussie: Wouter Vanstiphout (TU Delft / Crimson), Jean van Zeeland (MRE) en David Hamers (Planbureau Leefomgeving).

Maar toch blijft het een ongrijpbaar onderwerp.

Eerst eens kijken wat ik inmiddels wél weet.  Ik weet dat op de schaal van de regio heel veel relevante vraagstukken spelen. Vraagstukken over ruimtelijke kwaliteit van het landschap, over woonverdeling zowel kwantitatief en kwalitatief, over kantorenleegstand, water- en groenstructuren, profielen van bedrijventerreinen, verkeersknooppunten, ga zo maar door.

De samenwerking tussen de sectoren ruimte en verkeer blijkt daarbij niet altijd even goed georganiseerd. We opereren in hetzelfde veld, maar hebben een totaal andere taal. Wat daarbij niet helpt is dat er nauwelijks geld zit bij ‘ruimte’, maar veel geld bij ‘infra’. En dat de portefeuilles van deze onderwerpen vaak verdeeld zitten over meerdere wethouders en raadscommissies.

Wat ik ook weet is dat de rijksoverheid enkele jaren geleden besloot om de bestuurlijke laag van de regio’s op te heffen, bijvoorbeeld het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE). Het SRE bestaat niet meer, maar is per direct vervangen door Metropoolregio Eindhoven (MRE). Deze nieuwe organisatie (per 1 jan 2015) ontwikkelt voor 21 gemeentes van de regio Eindhoven beleidsvisies op diverse werkterreinen, via zogenaamde Werkplaatsen. Het is aan de individuele colleges en raden om deze visies over te nemen en eventueel lokaal vast te stellen.

Ik leerde dat zeker ook de ontwerper heel weinig inzicht heeft in vraagstukken die spelen op regionale schaal, laat staan op de mogelijkheden om bij te dragen in de oplossingen. Een zaal vol ontwerpers en niemand weet waar ze zich kunnen mengen voor het regionale thema’s.

De vergelijking werd aangehaald met ontwerpbureau ZUS dat in Rotterdam op schaal van een verkeersweg en de omliggende publieke ruimte een eigen initiatief was gestart. Aandacht vragen met megafoon op straat. Crowdfunding om het ontwerp te bekostigen. Mediadruk om de gemeente mee te krijgen met vergunningen. Kortom: actie-initiatief: een nieuwe rol van de ontwerper.
Maar kan dat ook op schaal van een regio? Kun je crowdfunden tegen de kantorenleegstand? Kun je actievoeren voor een verstedelijking?

Daar kwam ik dus niet achter. En er is meer dat ik niet weet.

Ik weet niet of het democratisch gehalte van de MRE voldoende is geborgd. Oke, het MRE neemt geen besluiten. Dat doen de gemeenteraden. Maar het MRE agendeert wel, en neemt in het werk natuurlijk ook veel besluiten. En wie is er dan verantwoordelijk? Want bijvoorbeeld ook een keuze over welke ontwerpers of strategen uitgenodigd worden bepaalt natuurlijk voor een deel de uitkomst van de visie. Dat is niet erg. Maar de aanwezigen vonden het wel erg als dat niet transparant gebeurt, en als je je nergens toe kunt wenden om iets aan de kaak te stellen. Want als burger of professional moet je in een democratie ook het recht hebben om een loket te hebben, om een klacht te hebben, een initiatief te kunnen voorstellen.
En los van dat principe: de enorme hoeveelheid kennis die in de samenleving aanwezig is moet je toch ook willen benutten?

Ik heb ook geen idee waar de nieuwjaarsspeech van de Eindhovense burgemeester Rob van Gijzel op gebaseerd is. Als hij zegt dat er 300.000 inwoners nodig zijn in Eindhoven, namens wie zegt hij dat dan? Namens de inwoners van Eindhoven? Namens de coalitiepartijen? En tegen wie zegt hij het? En waar en door wie kan hierop weer gereageerd worden, anders dan via de digitale versie van de krant?

Een – niet-direct gekozen – burgemeester mag zeker ook agenderen, en ook deelnemen aan het debat, maar als het om deze zeer fundamentele keuzes gaat moeten wel spelregels met de stad afgesproken worden.

Ik dank Wouter, Jean, David en René (van Architectuurcentrum Eindhoven) voor het voeden van mijn brein met antwoorden en weer nieuwe vragen. Ik ben nog lang niet uitgeleerd. Maar ik weet inmiddels wel dat het belang van regionale afstemming én besluitvorming vraagt om een andere weg dan de weg die we nu bewandelen. Ik heb het pleidooi voor meer activisme in het ontwerp goed in mijn oren geknoopt.

Dus ja! Ik wil de discussie over het verstedelijkingsvraagstuk in de regio wel voeren! Ik wil er met iedereen over praten! Een goed gesprek. Inclusief emotie, angst, dromen en richting geven. Wie doet er mee?