Nacht van de Filosofie ‘De Stad’

Onze wereld is in rap tempo aan het verstedelijken: In 2008 woont voor het eerst in de geschiedenis meer dan de helft van de wereldbevolking in een stad. In Nederland is dat al sinds 2001 zo. Moeten we blij zijn met deze ontwikkeling? Kunnen wij die uitdaging wel aan? Leven in een stad kan een vloek of een zegen zijn. We kunnen er kansen op groei in zien, voor ontplooiing, opleiding, banen, maar ook problemen: segregatie, criminaliteit, kansen op vervreemding en vereenzaming.

Genieten we van de diversiteit van de stad, of voelen we ons er onbehaaglijk bij? Willen we graag onze gang gaan, of vooral graag onze buren kennen? Wordt de stad van morgen een oord van het goede leven, een domein van vrijheid en openbaarheid?

Met deze vragen en de dagelijkse actualiteit worden Fulco Treffers van 12N en de architecten van BAVO geconfronteerd tijdens de nacht van de filosofie 2008.

Brasilia

Iedere stedenbouwkundige moet eenmaal in zijn leven in Brasilia zijn geweest. Wat een ongelofelijke stad. Met bouwtijd van enkele jaar is Brasilia op zich al toonaangevend. De daaropvolgende Unesco-status maakte begin jaren zestig dat de stad zowel jong als oud was: veranderingen waren slechts op zeer minimale schaal nog mogelijk.

Wikipedia schrijft: ‘De stad is gebaseerd op een stedenbouwkundig plan van Lucio Costa met de vorm van een vliegtuig. Aan een brede, centrale boulevard, de “monumentale as” (Eixo Monumental) liggen alle regeringsgebouwen. Dwars daarop staan twee “vleugels” (de Asa Norte en Asa Sul). Daaraan liggen, uiterst regelmatig geordend, grote woonblokken (superquadra’s). De architecturale en stedenbouwkundige ideeën van Le Corbusier zijn van grote invloed geweest bij het concipiëren van de nieuwe stad Brasilia, zoals onder meer het uiteenleggen van de functies waardoor het verkeer toeneemt.’

Hoe wonderlijk is de ongelofelijke maakbaarheidsgedachte die het bijna tot een truman-show-achtige setting maakt. Geen achterbuurten. Geen industrie. Geen vuilstortplaats. Dat soort ‘negatieve invloeden’ werden niet gebouwd, en konde mede door de Unesco-status ook niet meer ontstaan. Onwaarschijnlijke afstanden die zonder auto nauwelijks afgelegd kunnen worden. En een hoge mate van ordening en repetitie waar de centrale as met de publieke gebieden van Oscar Niemeyer de belangrijkste uitzondering op waren. En lege levenloze weekenden, want de Brazilianen zelf rijden voor elke vrije dag zo snel mogelijk weer naar de kust, naar de steden waar het leven is.

En toch…hoe negatief ik ook over de zogenaamde maakbaarheid van Brasilia ben, toch waren er ook lichtpuntjes. De woonblokken met de vormgeving van de jaren 60 die dit keer niet tot grote bouwhoogtes hebben geleid. Een openbare ruimte die zorgvuldig is aangelegd en letterlijk en figuurlijk werd geintegreerd met de bebouwing door opgetilde volumes en slimme parkeeroplossingen. En natuurlijk de ruime groene setting, voor dit land niet vanzelfsprekend.

Maar helaas, in woorden krijg je het nauwelijks uitgelegd. Je moet gewoon gaan kijken.

Nirov Nieuwjaarsdebat 2008

‘Het lijkt wel bouwertje pesten’, zo liet Elco Brinkman zich ontvallen tijdens de slotdiscussie tussen de diverse panelleden en de zaal. Maar dan had hij mijn bijdrage aan het debat toch niet geheel begrepen.

Als een van de ‘jonge honden’ in het panel hield ik een warm pleidooi voor verandering van het stedelijke speelveld en de daarbij horende spelregels. Voor kwaliteit. Voor meer zeggenschap bij (eind)gebruikers. Tegen secundaire (belasting)maatregelen die prijsopdrijvend werken, en slechts kortstondig effect sorteren. En tegen de risicomijdende drijfveren van bouwers die vooral de makkelijke weg van bouwen in de open ruimte bepleiten, maar waarvan we zien dat de kwaliteit twijfelachtig laag blijft.

Het door Nirov georganiseerde nieuwjaarsdebat was het slot van een serie publicaties, artikelen en debatten over de vastzittende woningmarkt waar ik aan heb mogen bijdragen.